Giới thiệu chung về chiến dịch Điện Biên Phủ

Chiến dịch Điện Biên Phủ là một trong những dấu mốc lịch sử quan trọng nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX. Diễn ra từ tháng 3 đến 7/5/1954, chiến dịch kết thúc với chiến thắng lẫy lừng của Quân đội Nhân dân Việt Nam, đánh bại hoàn toàn tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ của thực dân Pháp, qua đó góp phần quyết định đến việc ký kết Hiệp định Genève để chấm dứt chiến tranh tại Đông Dương.

Trong toàn bộ chiến dịch này, bên cạnh vai trò của các đơn vị quân đội chủ lực, một lực lượng không kém phần quan trọng chính là dân công – những người dân thường đảm nhiệm công tác hậu cần, vận chuyển lương thực, đạn dược, y tế, cầu đường phục vụ trực tiếp chiến đấu. Vai trò của dân công trong chiến dịch Điện Biên Phủ là yếu tố then chốt khiến chiến dịch này thành công ngoài mong đợi.

Bối cảnh lịch sử và lý do hình thành lực lượng dân công

Thực trạng chiến trường cuối năm 1953 – đầu năm 1954

Cuối năm 1953, thực dân Pháp quyết định xây dựng tập đoàn cứ điểm lớn tại lòng chảo Điện Biên với tham vọng biến nơi đây thành “pháo đài bất khả xâm phạm”. Mọi nguồn lực hậu cần, tiếp tế của quân đội Pháp đều tập trung tại điểm đầu này. Để phá vỡ hệ thống phòng thủ đó, quân đội ta buộc phải vận chuyển khí tài, vũ khí hạng nặng, hậu cần vượt qua địa hình rừng núi hiểm trở từ hậu phương lên mặt trận.

Sự cần thiết thành lập lực lượng hậu cần quy mô lớn

Khi lực lượng hậu cần quân đội không thể đáp ứng đủ khối lượng nhiệm vụ vận tải trong chiến dịch quy mô lớn, lãnh đạo Trung ương và quân đội đã quyết định phát động chiến dịch huy động lực lượng dân công rộng khắp từ các tỉnh miền Bắc như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Nam, Ninh Bình, Thái Bình… hàng vạn người dân đã hưởng ứng lời kêu gọi “ra sức phục vụ tiền tuyến”.

Tổng quan về lực lượng dân công tham gia chiến dịch

Ước tính trong chiến dịch Điện Biên Phủ, đã có hơn 26 vạn người tham gia phục vụ chiến dịch, trong đó phần đông là dân công, bao gồm nam, nữ đủ các độ tuổi, trong đó có cả thanh niên, phụ nữ trung niên và cụ già. Họ không phải là quân nhân chính quy, nhưng tinh thần phục vụ cách mạng, tấm lòng yêu nước sẵn sàng hy sinh đã làm nên những chiến công thầm lặng.

• Hơn 20 vạn dân công tham gia vận chuyển lương thực, đạn dược, xăng dầu, thương binh qua các địa bàn hiểm trở.
• Hơn 80 nghìn xe đạp thồ, 11.800 bè mảng, hàng chục nghìn con ngựa, trâu bò… được huy động để kéo tải.
• Hàng nghìn km đường được dân công mở mới, sửa chữa nhằm nối liền hậu phương với tiền tuyến.

Nhiệm vụ và vai trò cụ thể của dân công trong chiến dịch Điện Biên Phủ

1. Vận chuyển tiếp tế hậu cần

Vận chuyển là nhiệm vụ chính yếu và nặng nề nhất của dân công. Với khí tài nặng nề như pháo 105mm, lương thực, gạo, đạn pháo… dân công dùng sức người cùng các phương tiện như xe đạp thồ, gùi, ngựa thồ để đưa các loại nhu yếu phẩm đến mặt trận thường nằm cách hậu phương vài trăm km.

Một số tuyến đường tiêu biểu như:

• Đường 41 từ Thanh Hóa, Nghệ An qua Sơn La lên Điện Biên.
• Đường từ Lào Cai qua miền Tây Bắc đến Điện Biên.

2. Mở đường, sửa đường cầu phà

Do yêu cầu vận chuyển pháo, đạn dược xuyên qua rừng núi, dân công phải chia lực lượng tham gia làm đường, lát đá, gỡ mìn, dựng cầu… Những cây cầu tạm bắc qua suối, cầu tre, bè mảng đều do dân công thi công trong mưa rét và bom đạn.

3. Đảm nhiệm công tác y tế, cứu thương

Nhiều dân công trẻ tuổi đặc biệt là nữ thanh niên xung phong tham gia làm y tá, điều dưỡng tại các trạm quân y dã chiến. Họ khiêng cáng, sơ cứu chiến sĩ bị thương, chuyển thương ra tuyến sau bất chấp hiểm nguy.

4. Tuyên truyền, cổ vũ tinh thần binh sĩ

Bên cạnh những nhiệm vụ lao động, dân công còn tham gia tổ chức các hoạt động văn quân như hát, diễn kịch, đọc báo phục vụ bộ đội tại chiến hào. Tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, hay “Ruộng rẫy là chiến trường, cuốc cày là vũ khí” đã xua tan mọi mệt nhọc, tiếp thêm nghị lực chiến đấu cho mặt trận.

Các tấm gương tiêu biểu trong lực lượng dân công Điện Biên Phủ

• Cụ Lò Văn Lé (người dân tộc Thái ở Điện Biên) từng vận chuyển hơn 70 lần, mỗi lần hàng trăm kg lương thực đến tận chiến hào.
• Chị Trần Thị Lý (dân công Nghệ An) gùi thương binh qua rừng suốt 3 ngày ròng, sau đó vẫn tiếp tục gùi gạo lên mặt trận mà không một phút nghỉ ngơi.
• Đội nữ dân công Hà Nam gánh 30kg đạn pháo trên vai vượt hàng chục km mỗi ngày dù đất đá, bom đạn cản trở liên tục.

Mỗi cá nhân là một chiến sĩ không mặc áo lính, một minh chứng sống động cho tinh thần toàn dân kháng chiến, hòa vào dòng chảy của chiến thắng lịch sử.